การตอบสนองทางเพศ

เมื่อมนุษย์มีความต้องการทางเพศหรือถูกกระตุ้นทางเพศ จะเกิดการเปลี่ยนแปลงในสรีรวิทยาของร่างกาย เพื่อให้พร้อมที่จะร่วมเพศได้
ซึ่งเรียกว่าการตอบสนองทางเพศ การตอบสนองทางเพศนี้เกิดขึ้นตามธรรมชาติ และเป็นไปโดยอัตโนมัติ จะเกิดขึ้นเป็นขั้นๆ
และจบลงด้วยความสุขสุดยอดทางเพศ โดยทั่วไปลักษณะของการตอบสนองทางเพศจะคล้ายกันทั้งในผู้ชายและผู้หญิง
แต่อย่างไรก็ดีลักษณะและระยะเวลาของการตอบสนองทางเพศในแต่ละคนอาจแตกต่างกันไป ขึ้นกับวัย ประสบการณ์ การฝึกฝนจนเป็นนิสัย
สภาพของอารมณ์และจิตใจ สิ่งแวดล้อม ตลอดจนสุขภาพของร่างกาย และผลจากยาหรือสารบางอย่าง

ความต้องการทางเพศพื้นฐานของคนเราขึ้นกับฮอร์โมนเพศ ในวัยรุ่นหรือวัยหนุ่ทสาว
ซึ่งฮอร์โมนเพศกำลังสมบูรณ์จะมีความต้องการทางเพศสูง ในระยะกลางๆ ของรอบเดือน หรือในระยะที่กำลังมีประจำเดือนแต่ละเดือน
ผู้หญิงก็จะมีความต้องการทางเพศมากกว่าระยะอื่น นอกจากฮอร์โมนเพศแล้วปัจจัยอื่นยังมีส่วนเกี่ยวข้องกับความต้องการทางเพศ เช่น
สภาพของอารมณ์และจิตใจ คือถ้าเหนื่อย กลุ้มใจ วิตกกังวล หรือเศร้า จะไม่มีความต้องการ หรือความสนใจทางเพศ ตรงกันข้ามถ้าจิตใจสบาย
ผ่อนคลาย จะมีความสนใจทางเพศดี ยิ่งกว่านั้นสิ่งแวดล้อมก็มีอิทธิพลต่ออารมณ์เพศ เช่น เมื่อเปลี่ยนสถานที่หรือเมื่อไปงานฉลอง
ความต้องการทางเพศของคนเราจะดีขึ้น หรือเมื่อได้รับการกระตุ้นจากสิ่งเร้า เช่น การเห็นภาพ ได้ยินเสียง ได้รับกลิ่น หรือได้สัมผัส
ตลอดจนคิดฝันถึงสิ่งที่กระตุ้นอารมณ์เพศ ก็จะทำให้เกิดการตื่นตัวทางเพศได้เช่นกัน

คนที่ต้องการให้ตนมีการตอบสนองทางเพศดีหรือมีความสุขทางเพศมากขึ้น จะต้องเรียนรู้ไปเรื่อยๆ และพยายามปรับปรุงตนเอง
การพูดคุยกันอย่างเปิดเผยถึงความรู้สึกทางเพศของตนกับคู่ร่วมเพศ จะทำให้สามารถเรียนรู้และปรับตัวให้เข้ากันได้ง่ายในเรื่องเพศ
แต่อย่างไรก็ตามคนส่วนใหญ่มักเข้าใจว่า การตอบสนองทางเพศของตนจะดีขึ้นได้เองโดยไม่ต้องทำอะไร ซึ่งเป็นความเข้าใจผิด

ในสมัยก่อน สังคมส่วนใหญ่มักถือว่าเรื่องเพศเป็นสิ่งที่ควรปกปิด เพราะฉะนั้นจะไม่มีใครพูดถึงเรื่องนี้ อย่างเปิดเผยหรือตรงไปตรงมา
ความรู้เรื่องเพศยังไม่เป็นที่ยอมรับว่าเป็นวิชาการแขนงหนึ่งที่น่าศึกษา ทั้งที่สิ่งนี้เป็นความต้องการพื้นฐานของมนุษย์ เพิ่งจะในระยะ 30
ปีนี้เองที่เกิดการเปลี่ยนแปลงขนานใหญ่ เกี่ยวกับทัศนคติในเรื่องเพศ ทำให้เกิดการศึกษาเรื่องนี้อย่างกว้างขวาง มาสเตอร์และจอห์นสัน
ซึ่งเป็นสูตินรีแพทย์และนักสังคมสงเคราะห์ชาวสหรัฐ ได้ศึกษาการเปลี่ยนแปลงทางร่างกาย
ต่อการกระตุ้นอารมณ์เพศของมนุษย์อย่างละเอียดลออในชายและหญิงกว่า 600 คน ที่มีอายุระหว่าง 18-89 ปี และในการทดลองมากกว่า 2,500
ครั้ง ทำให้เราเข้าใจเรื่องการตอบสนองทางเพศ ตลอดจนวิธีป้องกัน และรักษาความบกพร่องทางเพศดีขึ้นมากในปัจจุบัน

เมื่อมีความต้องการทางเพศหรือถูกกระตุ้นทางเพศ จะเกิดขบวนการเปลี่ยนแปลงในร่างกาย 2 ประการคือ
1. เกิดการคั่งของโลหิตดำทั่วร่างกาย โดยเฉพาะอวัยวะเพศ และ
2. เกิดการบีบรัดตัวเป็นจังหวะของกล้ามเนื้อที่อวัยวะเพศและกล้ามเนื้อใกล้เคียง

ขบวนการทั้งสองนี้ถูกควบคุมโดยระบบประสาทอัตโนมัติ แต่เพื่อให้ง่ายแก่การเข้าใจ และมองเห็นการเปลี่ยนแปลงดังกล่าวนี้ชัดเจน
จะได้แบ่งการตอบสนองทางเพศออกเป็น 4 ระยะ ตามวิธีของมาสเตอร์และจอห์นสัน ดังนี้
อวัยวะเพศหญิง

ลักษณะของอวัยวะเพศและระบบสืบพันธ์ของหญิงขณะปกติ

ลักษณะของอวัยวะเพศและระบบสืบพันธ์ของหญิงขณะมีอารมณ์เพศ
1. ระยะตื่นตัวทางเพศ
(Excitement phase)

เป็นระยะที่เริ่มเกิดความรู้สึกทางเพศ ร่างกาย ทั่วไปจะเกิดความเครียด
เห็นได้จากมีการคั่งของ โลหิตดำ และการตึงตัวของกล้ามเนื้อลดลง
มีการหายใจหนักถี่ และความดันโลหิตเพิ่มขึ้น

ส่วนผู้หญิง ภายใน 30 วินาทีของการกระตุ้น ทางเพศ
น้ำหล่อลื่นจะปรากฏขึ้นตามผนังช่องคลอด เป็นเม็ดๆ คล้ายเหงื่อ
ทำให้ช่องคลอดชื้นและไม่ฝืด คลิตอริสจะขยายตัวใหญ่และตั้งขึ้นเพราะมีการคั่ง
ของโลหิตดำ แคมเล็กและแคมใหญ่จะบวมและ ขยายตัวออกไปข้างๆ
ช่องคลอดจะขยายตัวพร้อม กับมดลูกยกสูงขึ้น ทำให้ 2 ใน 3 ส่วนบน

ของช่องคลอดเป็นโพรง หัวนมจะตั้งและขยายตัวพร้อมกับเต้านม ผิวหนังจะเป็นผื่นแดงที่บริเวณหน้าอก และค่อยๆ กระจายไปทั่วร่างกาย
ความรวดเร็ว และปริมาณของการเปลี่ยนแปลงดังกล่าวขึ้นกับแต่ละบุคคล และวิธีกระตุ้นทางเพศ

ระยะนี้กินเวลาตั้งแต่หลายนาทีจนถึงชั่วโมง

2. ระยะพลาโต (Plateau phase)

เป็นระยะที่การตื่นตัวทางเพศอยู่ในระดับสูง จนใกล้จะถึงจุดสุดยอด
การคั่งของโลหิตดำจะถึง ขีดสุด กล้ามเนื้อจะเกร็งมาก และบางคนจะกัด
ไหล่หรือนมของคู่ร่วมเพศ

สำหรับผู้ชาย องคชาตจะขยายตัวเต็มที่
ลูกอัณฑะจะขยายใหญ่ขึ้นประมาณครึ่งหนึ่ง ของขนาดปกติ
มีการหดตัวของกล้ามเนื้อที่ถุง อัณฑะและกล้ามเนื้อที่ยึดลูกอัณฑะ ทำให้พวง
อัณฑะถูกยกสูงขึ้น อาจมีน้ำเมือก 2-3 หยด จากต่อมเคาเปอร์ไหลออกมา
และอาจมีตัว อสุจิปนอยู่ด้วย

ส่วนผู้หญิง ผิวหนังจะเป็นจุดแดงๆ เพราะมีการคั่งของโลหิตดำทั่วไป การคั่ง
ของโลหิตที่อวัยวะเพศจะมากที่สุด แคมใหญ่จะบวมและเปลี่ยนสีตั้งแต่สีแดง
จนถึงสีม่วงแดง คลิตอริสจะยกตัวสูงขึ้น ห่างออกไปจากปากช่องคลอด 1 ใน 3
หัวนมขณะปกติ
คลิตอริสขณะปกติ

หัวนมขณะมีการตื่นตัวทางเพศ

คลิตอริสขณะมีการตื่นตัวทางเพศ

ส่วนล่างของปากช่องคลอดจะหนาและแคบลงประมาณครึ่งหนึ่งของขนาดเดิม จึงช่วยรัดองคชาตไว้ เป็นการกระตุ้นฝ่ายชายให้มีความรู้สึกมากขึ้น
และมดลูกถูกยกสูงขึ้นไปจากฐานของเชิงกราน

ระยะนี้กินเวลาประมาณ 30 วินาทีถึง 3 นาที

น้ำหล่อลื่นปรากฏตามผนังช่องคลอดขณะมีการตื่นตัวทางเพศ

มดลูกยกสูงขึ้นพร้อมกับ 2 ใน 3 ส่วนบนของช่องคลอดขยายตัว
ทำให้ช่องคลอดเป็นโพรงขณะมีการตื่นตัวทางเพศ

การเปลี่ยนแปลงทางสรีรสิทยาของอวัยวะเพศชายขณะมีอารมณ์เพศ
3. ระยะสุขสุยอดทางเพศ
(Orgasmic phase)

เป็นระยะที่มีความสุขมากที่สุด ชีพจรจะเต้นเร็วขึ้นเป็น 110-180
ครั้งต่อนาที อัตราการหายใจเร็วขึ้นถึง 40 ครั้งต่อนาที
และความดันโลหิตก็สูงขึ้น

สำหรับผู้ชาย การเปลี่ยนแปลงใน ระยะนี้อาจแบ่งได้เป็น 2
ตอนคือ
ก. ระยะที่มีความรู้สึกเหมือนจะกลั้นการหลั่งน้ำกามไว้ไม่ได้แล้ว เพราะน้ำจากต่อมต่างๆ ของระบบสืบพันธุ์ชาย เช่น
จากต่อมลูกหมากและจากท่อส่งอสุจิจะไหลไป อยู่ที่ท่อปัสสาวะส่วนต้น ทำให้เกิดความรู้สึกอยากหลั่งน้ำกามเป็นกำลังความรู้สึกจะเกิดอยู่ราว 4
วินาทีแล้วก็กลั้นไม่ได้ ระยะนี้ผู้ชายอาจส่งเสียงร้องออกมาด้วย

ข. ระยะที่มีการหลั่งน้ำกามจริงๆ เนื่องจากมีการหดตัวของกล้ามเนื้อของท่อปัสสาวะส่วนที่อยู่ในองคชาต เป็นจังหวะๆ ประมาณ 3-7 ครั้ง
ห่างกันครั้งละประมาณ 0.8 วินาที ร่วมกับการปิดของหูรูดกระเพาะปัสสาวะ ทำให้น้ำอสุจิพึ่งออกมาและร่างกายจะสั่น
ความรุนแรงของการพุ่งนี้ขึ้นอยู่กับอายุ ถ้าอายุน้อยจะพุ่งได้ไกลถึง 12-24 เซนติเมตร แต่ถ้าอายุมากน้ำอสุจิอาจแค่ไหลซึมออกมา

ส่วนผู้หญิงจะมีการบีบรัดตัวของช่องคลอดและกล้ามเนื้อฝีเย็บ (perineal muscles) เป็นระยะๆ ห่างกันครั้งละประมาณ 0.8 วินาทีเช่นกัน
การรัดตัวมีตั้งแต่ 3-12 ครั้ง แล้วก็จะหยุดไป

ระยะนี้กินเวลาประมาณ 3 ถึง 15 วินาที

4. ระยะกลับคืน (Resolution phase)

เป็นระยะสุดท้ายของการตอบสนองทางเพศ การเปลี่ยนแปลงของร่างกายโดยทั่วไป และที่อวัยวะเพศจะกลับสู่ปกติ
เลือดจะไหลออกไปจากอวัยวะเพศ และการคั่งของโลหิตดำก็จะลดลง

สำหรับผู้ชาย องคชาตจะค่อยๆ อ่อนตัวและขนาดเล็กลง เพราะการคั่งของโลหิตดำลดลง
ขนาดขององคชาตจะเล็กลงเร็วขึ้นเมื่ออายุมากขึ้น การอ่อนตัวขององคชาตจะต้องเกิดอยู่ระยะหนึ่ง ก่อนที่จะสามารถแข็งตัวใหม่ได้
ระยะนี่เยกระยะพักฟื้น (refractory period) ซึ่งจะยาวขึ้นเมื่ออายุมากขึ้นเช่นกัน

ส่วนผู้หญิง คลิตอริสจะกลับมาอยู่ในสภาพเดิมภายในเวลา 5-10 วินาที ช่องคลอดจะคลายตัว ปากมดลูกจะอ้าออก ในระยะ 20-30
นาทีหลังจากมีความสุขสุดยอดมดลูกจะกลับมาอยู่ในท่าปกติ ปากมดลูกเลื่อนต่ำลง
สีของแคมใหญ่จะกลับมาเป็นสีเดิมเพราะการคั่งของโลหิตดำลดลง
ผู้หญิงบางคนอาจมีความสุขสุดยอดติดต่อกันได้หลายๆ ครั้งโดยไม่ต้องมีระยะพักฟื้นเลย
ถ้าฝ่ายชายสามารถกระตุ้นเพศเธอได้นานพอหรือใช้เครื่องมือสั่นสะเทือน (vibrator) ช่วย

ระยะนี้กินเวลาตั้งแต่ 10 นาทีจนถึงเป็นวันๆ

ลักษณะการตอบสนองทางเพศของผู้หญิง

ลักษณะการตอบสนองทางเพศของผู้ชาย

แม้ว่าการตอบสนองทางเพศของชายและหญิงจะประกอบด้วย 4 ระยะเหมือนกัน
แต่ลักษณะและความรุนแรงของการตอบสนองทางเพศจะแตกต่างกันออกไป
ผู้ชายส่วนใหญ่ลักษณะและความรุนแรงของการตอบสนองทางเพศเกิดคล้ายๆ กัน จะผิดกันก็ตรงที่ระยะเวลา เช่น
บางคนระยะตื่นตัวทางเพศและระยะพลาโตสั้น ทำให้หลั่งน้ำกามเร็ว แต่บางคน 2 ระยะนี้ก็ยาว โดยทั่วไปก็ประมาณ 3-4 นาที
และคนที่หลั่งน้ำกามได้จะมีความสุขทางเพศเหมือนๆ กัน ยกเว้นกรณีที่มีการหลั่งน้ำกามหลายครั้งในระยะเวลาใกล้ๆ กัน
ความสุขสุดยอดจากการร่วมเพศครั้งหลังๆ อาจไม่เท่าครั้งแรก จึงมีผู้ตั้งข้อสังเกตว่า ความรุนแรงของความสุขสุดยอดทางเพศอาจมีความสัมพันธ์
กับจำนวนน้ำอสุจิที่หลั่งออกมาก็ได้

สำหรับผู้หญิงแต่ละคน ความรุนแรงของความสุขสุดยอดแตกต่างกันมาก บางคนอาจรู้สึกอย่างกับแผ่นดินไหว
ในขณะที่บางคนรู้สึกเพียงซู่ซ่าเท่านั้น นอกจากความรุนแรงแล้ว
ระยะเวลาและลักษณะของความสุขสุดยอดของผู้หญิงแต่ละคนยังแตกต่างกันด้วย บางคนการตอบสนองทางเพศ เกิดขึ้นรวดเร็ว
ใช้เวลาไม่นานก็ถึงระยะที่มีความสุขสุดยอด และก็จะลดลงอย่างรวดเร็วเช่นกัน บางคนความรู้สึกทางเพศค่อยๆ
เพิ่มขึ้นจนถึงระยะพลาโตก็หยุดไม่ดำเนินต่อไปถึงขึ้นมีความสุขสุดยอด คงอยู่ระดับนั้นสักพักแล้วจึงค่อยๆ ลดลงช้าๆ
แต่บางคนเมื่ออารมณ์เพศขึ้นไปจนถึงระยะพลาโต และระยะที่มีความสุขสุดยอดแล้วจะลดลงมาระดับหนึ่งซึ่งไม่ถึงระดับปกติ
และกลับขึ้นไปสู่ระยะที่มีความสุขสุดยอดใหม่ได้อีกหลายๆ ครั้ง

ผู้ชายทั่วไปจะมีความต้องการและสมรรถภาพทางเพศสูงในวัยรุ่น บางคนความต้องการอาจสูงถึง 4-8 ครั้งใน 1 วัน
และสามารถร่วมเพศได้เกือบจะติดต่อกันวันละหลายๆ ครั้ง แต่พอเริ่มเข้าสู่วัยผู้ใหญ่ ความต้องการ และความสามารถทางเพศจะค่อยๆ ลดลง
ตรงกันข้ามกับผู้หญิงที่ความต้องการ และการตอบสนองทางเพศกลับดีขึ้นเมื่ออายุมากขึ้น โดยเฉพาะระหว่างปลายอายุ 30 ถึงต้นอายุ 40 ปี
ทั้งนี้เพราะการตอบสนองทางเพศของผู้หญิงขึ้นกับประสบการณ์และความมั่นใจในชีวิตสมรส มากกว่าความสมบูรณ์ของร่างกายเช่นผู้ชาย
ยิ่งกว่านั้นความสามารถในการหลั่งน้ำกามของผู้ชาย ยังลดลงตามอายุด้วย ในชายสูงอายุองคชาตอาจแข็งตัวได้แต่ไม่สามารถหลั่งน้ำกาม
ซึ่งผิดกับผู้หญิง ที่สามารถมีความสุขสุดยอดได้จนถึงแก่เฒ่า อย่างไรก็ตามเมื่ออายุมากขึ้นๆ แรงกระตุ้นทางเพศ
และความสมบูรณ์หรือความรุนแรงของการตอบสนองทางเพศจะลดลงเหมือนๆ กันทั้งสองเพศ

ความสุขสุดยอดทางเพศของผู้หญิงเป็นเรื่องซับซ้อน และยังถกเถียงกันมากว่าเป็นอะไรและเป็นอย่างไร แต่อาจอธิบายง่ายๆ ว่า
เป็นการตอบสนองทางเพศที่สูงสุดต่อการกระตุ้นทางเพศและเป็นประสบการณ์ส่วนตัว ของแต่ละคน ผู้หญิงแต่ละคนต้องการสิ่งกระตุ้นต่างกัน
ระยะเวลาที่ใช้กระตุ้นเพศเพื่อให้ถึงจุดสุดยอดก็ต่างกัน รวมทั้งสภาวะทางอารมณ์และจิตใจก็มีผลต่อความสุขสุดยอดทางเพศ
โดยทั่วไปความสุขสุดยอดทางเพศจะเพิ่มขึ้น ถ้ามีการทดลองเปลี่ยนท่าร่วมเพศ ยืดเวลาการเล้าโลมให้ยาวนานขึ้น ร่วมเพศในสถานที่ที่สบาย
และอารมณ์ของหญิงไม่ตึงเครียด วิตกกังวล หรือเศร้า นอกจากนั้นในระยะกลางๆ ของรอบเดือน ความสุขสุดยอดของผู้หญิงมักจะรุนแรง

ความสุขสุดยอดจากการร่วมเพศเกิดจากการถูหรือเสียดสีที่ช่องคลอดและที่คลิตอริส
การเสียดสีที่ช่องคลอดเกิดขึ้นเมื่อมีการสอดใส่องคชาตเข้าไปในช่องคลอด และเมื่อขยับองคชาตเข้าๆ ออกๆ
ส่วนการเสียดสีที่คลิตอริสเกิดจากการใช้มือถูโดยตรง หรือจากการเคลื่อนไหวของหนังหุ้มคลิตอริส ขณะขยับองคชาตในช่องคลอด

ผู้ชายบางคนมีความเชื่อว่าการร่วมเพศที่ดีจะต้องให้หญิงมีความสุขสุดยอดพร้อมๆ กับตน
ซึ่งเป็นเรื่องลำบากและเป็นการตั้งเป้าหมายของการร่วมเพศสูงเกินไป ผู้ชายบางคนคิดว่า
การที่ตนไม่สามารถทำให้ฝ่ายหญิงบรรลุความสุขสุดยอดได้พร้อมๆ กับตน แสดงว่าตนไม่มีความสามารถทางเพศ
ซึ่งการคิดเช่นนี้จะทำให้เขาวิตกและตึงเครียดเพราะกลัวว่าจะทำไม่ได้ แต่อย่างไรก็ดีมีวิธี
ที่อาจช่วยให้ระยะที่มีความสุขสุดยอดของคนทั้งคู่มาอยู่ในเวลาใกล้เคียงกัน เช่น การจัดระยะเวลาเล้าโลมทางเพศให้พอเหมาะ
การใช้มือกระตุ้นคลิตอริสขณะร่วมเพศ หรือใช้ท่าร่วมเพศบางท่าช่วย เช่นท่าที่ทำให้ผู้หญิงมีความรู้สึกมากขึ้น
หรือท่าที่ทำให้ผู้ชายหลั่งน้ำกามช้าลง ผู้ชายบางคนก็หวังว่าการร่วมเพศทุกครั้งต้องทำให้ฝ่ายหญิงมีความสุขสุดยอด หรือหญิงบางคนก็หวังว่า
ตนจะต้องมีความสุขสุดยอดทุกครั้งที่ร่วมเพศ ซึ่งตามความจริงแล้วเป็นไปได้ยาก เพราะผู้หญิงส่วนใหญ่ถึงจุดสุดยอดช้ากว่าผู้ชาย
และความสุขจากการร่วมเพศก็ไม่ได้เกิดจาก การบรรลุความสุขสุดยอดเสมอไป
การร่วมเพศโดยไม่บรรลุความสุขสุดยอดยังเป็นความสุขของหญิงหลายๆ คน
เพราะการร่วมเพศทำให้เธอเกิดความรู้สึกว่าเธอเป็นที่ต้องการของสามีหรือคู่ร่วมเพศ
การที่ชายและหญิงตั้งความหวังไว้มากเช่นนี้จะยิ่งทำให้เกิดปัญหาในการตอบสนองทางเพศ

การบรรลุความสุขสุดยอดจากการร่วมเพศของผู้ชายเกิดง่ายกว่าของผู้หญิง คนทั่วๆ ไปมักคิดว่า การมีความสุขสุดยอด (orgasm)
และการหลั่งน้ำกาม (ejaculation) เป็นสิ่งเดียวกัน แต่ความจริงไม่ใช่ เพราะความสุขสุดยอดอาจเกิดขึ้นโดยไม่มีการหลั่งน้ำกามก็ได้ เช่น
ในเด็กก่อนวัยแตกหนุ่ม (perpubertal period)
เมื่อต่อมลูกหมากยังพังฒนาไม่เต็มที่และถุงผลิตน้ำหล่อเลี้ยงอสุจิยังไม่เจริญพอหรือการหลั่งน้ำกามอาจเกิด โดยไม่มีความสุขสุดยอดก็ได้ เช่น
การหลั่งน้ำกามขณะหลับที่เรียกว่า ฝันเปียก เป็นต้น