ลักษณะของเด็กฉลาด

ความฉลาดหลายด้าน
เด็กฉลาดมิได้หมายความว่าเด็กคนนั้นจะมีความสามารถเด่นไปเสียทุกเรื่อง บางคนเด่นในเรื่องหนึ่ง แต่อาจจะด้อยในอีกหลายเรื่องก็ได้ ฉะนั้นการจะดูว่าเด็กคนใดมีความเด่นทางด้านใดนั้น จะมีประโยชน์มาก เพื่อที่พ่อแม่จะได้ส่งเสริมเด็กในด้านนั้นให้ก้าวหน้าไปอย่างรวดเร็วได้
การศึกษาลักษณะเด่นของเด็กฉลาดนั้น มีการศึกษาและแบ่งกลุ่มออกเป็นหลายด้าน หลายทฤษฎี แต่แนวคิดที่ค่อนข้างจะเป็นที่ยอมรับกันในปัจจุบัน เป็นแนวคิดของ โฮวาร์ด การ์ดเนอร์ ที่แบ่งความสามารถของคนเป็น 7 อย่างดังนี้
1. เรื่องภาษา
กลุ่มนี้จะมีความสนใจและถนัดในการใช้ภาษา ชอบอ่าน เขียน เรียนรู้ เข้าใจความหมายของคำ หลักเกณฑ์ และวิธีการสร้างคำที่สละสลวย มีแววดีที่จะเป็นนักเขียน นักพูดได้ดี
เด็กที่มีความถนัดในด้านนี้มักจะเป็นคนที่สนใจบทกวี หนังสือต่าง ๆ ชอบแต่งเรื่องที่ซับซ้อนพิสดาร มีการใช้ภาษาที่ก้าวหน้ากว่าวัย และใช้คำได้ลึกซึ้งกว่าเด็กอื่น ๆ นอกจากนี้ยังมีความสนใจการอ่านการเขียนชื่อหนังสือ ชื่อร้านค้าต่าง ๆ ฯลฯ
2. เรื่องดนตรี
จะมีความสามารถทางด้านจังหวะ อารมณ์ ระดับเสียง เมื่อได้ยินเสียงดนตรีจะมีอารมณ์ร่วมได้ง่าย อาจมีการเต้นตามไปด้วยก็ได้
เด็กที่ฉลาดทางด้านนี้ จะมีความสามารถในการฟัง การร้อง และการเล่นดนตรีเพียงฝึกหัดไม่นานก็เล่นได้ดี สามารถจะแยกแยะเพลงที่มีทำนองคล้ายกันได้ บอกได้ว่าเสียงที่ได้ยินเกิดจากดนตรีชนิดใด ริเริ่มท่วงทำนองใหม่ ๆ ขึ้นได้ สามารถปรับระดับเสียงสูงต่ำได้อย่างง่ายดาย เล่นดนตรีด้วยอารมณ์สุนทรีย์ มักใช้เวลาว่างไปกับดนตรี แต่งเพลงเองได้ เต้นหรือเคาะจังหวะได้ตรงกับเสียงดนตรี
3. เรื่องความคิดและเหตุผล
มีความสามารถทางการคิด วิเคราะห์ สรุปความคิด ใช้เหตุผล ปรับเปลี่ยนวิธี ใหม่ ๆ ชอบเกมลับสมอง เกมที่ใช้ความคิด คอมพิวเตอร์
เด็กฉลาดในกลุ่มนี้ มักจะชอบถามปัญหาว่า "ทำไม" เพราะอะไร มีความจำดี ชอบทดลอง มีอารมณ์ขัน สนใจเรื่องเหตุผล รู้หลายอย่างเกินวัย อารมณ์อ่อนไหวในเรื่องความคิด ชอบลองของใหม่ ชอบช่วยตัวเอง พูดจาใช้ศัพท์สูง ชอบทำงานที่ท้าทาย อ่านหนังสือได้เร็ว เป็นนักสะสม ชอบของประดิษฐ์ ชอบอ่านชีวประวัติบุคคลสำคัญ ช่างสังเกต อยากรู้อยากเห็น มีความคิด ริเริ่ม มองเห็นปัญหาที่คนอื่นไม่เห็น สนใจแผนที่ลูกโลก ตัวเลขต่าง ๆ ชอบเล่นตัวต่อและสร้างประดิษฐ์ของเล่น ชอบการชั่งตวงวัด จับจุดสำคัญของปัญหาได้ดี สรุปความคิดของตนเองได้ ชอบตั้งคำถามที่เป็นเหตุเป็นผลเปลี่ยนแนวความคิดได้เมื่อจำเป็น ฯลฯ
4. เรื่องทิศทาง
จะมีความสามารถในเรื่องทิศทาง มีจินตนาการเป็นรูปภาพในสมอง ชอบออกแบบ ก่อสร้าง เครื่องยนต์ มีความถนัดเรื่องมิติต่าง ๆ จะเป็นพวกวิศวกร สถาปนิก จิตรกร ได้ดี
เด็กในกลุ่มนี้มักจะแสดงออก โดยชอบใช้เวลาว่างในการเขียนรูป ทำงานศิลปะ มีความสามารถในการจดจำรายละเอียดต่าง ๆ มีประสาทมือและตาดี สนใจเรื่องสีและรูปทรง มีความรู้สึกไว มีจินตนาการกว้างไกล สนใจงานทางศิลปะทุกชนิด และชอบวิพากษ์วิจารณ์ มีการขีดเขียนที่ก้าวหน้ากว่าเด็กวัยเดียวกัน มีอารมณ์ร่วมในการดูศิลปะหรือขณะทำงานศิลปะ มีความรู้สึกไวต่อสิ่งต่าง ๆ อารมณ์อ่อนไหว มีรสนิยมสูง มีสมาธิมากเมื่อทำงานศิลปะ ฯลฯ
5. เรื่องกีฬา
มีความชำนาญในการเคลื่อนไหว มีกล้ามเนื้อดี เป็นนักกีฬา นักเต้นรำ ชอบงานที่ใช้กล้ามเนื้อ เช่น เย็บปักถักร้อย พิมพ์ดีด มีความชำนาญทางช่างต่าง ๆ
เด็กกลุ่มนี้จะแสดงออกโดย ชอบเล่นกีฬาและปีนป่ายทุกชนิด ฝึกให้เล่นกีฬาหรือใช้อุปกรณ์กีฬาได้ง่าย ใช้ท่าทางและร่างกายเป็นที่แสดงออกของความรู้สึก เล่นเกมต่าง ๆ ได้ดี มีความสามารถในเรื่องทิศทางการกะระยะและสัมพันธ์กับเวลาได้ดี มีความคิดสร้างสรรค์
6. เรื่องมนุษยสัมพันธ์
มีความสามารถในการเข้าใจผู้อื่นได้ดี ควบคุมคนอื่นได้ แก้ปัญหาได้ดี เป็นผู้นำแสดงออกได้อย่างเหมาะสม เป็นคุณสมบัติที่ดีของครู นักการเมือง ที่ปรึกษา ฯลฯ
เด็กที่ถนัดในเรื่องนี้จะแสดงออกโดยชอบเกมส์และอ่านหนังสือของเด็กโต มีความมุมานะสนใจเรื่องของคนอื่น เด็กอื่นยอมรับ มีความคิดมากมาย แก้ปัญหาได้หลายแบบ มีการ ตัดสินใจดี มองเห็นปัญหาที่คนอื่นมองไม่เห็น มีความยุติธรรม ชอบวางแผนและคิดกิจกรรมใหม่ ไม่ค่อยสนใจในรายละเอียด มีความรับผิดชอบสูง ชอบเล่นกับเพื่อนเป็นหมู่ มีความคิดที่ไม่เหมือนใคร มีความสนใจกว้างขวาง เป็นคนที่เข้ากับคนอื่นได้ง่าย ทำงานกับคนอื่นได้ดี ตั้งมาตรฐานตัวเองไว้สูง ชอบแก้ปัญหายาก ๆ ชอบทำงานหลาย ๆ อย่าง ชอบที่จะรู้ว่า "ทำไม" และ "อย่างไร" ซาบซึ้งกับความงาม มีอารมณ์ขัน มีความรู้และความสามารถดี มีอิทธิพลในการชักจูงคนอื่นให้เห็นด้วย มีความเข้าใจในพฤติกรรมของคน ฯลฯ
7. เรื่องทางจิตและความคิด
จะมีความสามารถในการเข้าถึงจิตใจของตนเอง วิเคราะห์อารมณ์ ชอบคิดฝัน จินตนาการกว้างไกล รู้จุดเด่นจุดด้อยของตน คนกลุ่มนี้ก็เช่น นักบวช นักคิด นักเขียน ฯลฯ
เด็กที่มีความสามารถด้านนี้ มักแสดงออกโดยมีจิตใจอ่อนไหว ต้องการความเข้าใจจากผู้อื่น ชอบตั้งเป้าหมายในชีวิต มีญาณปัญญา มีสมาธิดี มีจินตนาการสูง ทั้งทางรูปธรรมและนามธรรม มีอารมณ์ขัน ฯลฯ
ความสามารถทั้ง 7 ด้านนี้ไม่ได้มีอยู่ในตัวเด็กฉลาดครบถ้วนทุกคน อาจจะมีบางเรื่องที่โดดเด่นเป็นพิเศษในขณะที่บางเรื่องอยู่ในระดับปานกลาง หรือบางเรื่องอาจจะอ่อนด้อย ก็เป็นได้ ความรู้ที่กล่าวมาทั้งหมดนี้เป็นแนวทางสำหรับพ่อแม่ที่จะคอยสังเกตดูว่าลูกของเรานั้นมีความสามารถทางด้านใดโดดเด่นเป็นพิเศษ เพื่อเราจะได้สนับสนุนส่งเสริมเด็กให้พัฒนาไปในแนวทางนั้น ๆ ซึ่งเป็นแนวทางที่เด็กมีศักยภาพในตัวเองอยู่แล้วที่จะพัฒนาเป็นเด็กฉลาดได้อย่าง ง่ายดาย